ΑΘΩΣ ΔΑΝΕΛΛΗΣ – Αθηναϊκός Θίασος Σκιών
Στις 10 και 11 Αυγούστου ο Καραγκιόζης, η φωνή της αμφισβήτησης και της ανατροπής, προσγειώνεται στη σκηνή του Μεγάρου Γκύζη, όταν ο εξαιρετικός καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης (Αθηναϊκός Θίασος Σκιών) παίρνει τις φιγούρες του και ταξιδεύει μικρούς και μεγάλους μέσα από τις κλασικές κωμωδίες του Θεάτρου Σκιών
“Ο Καραγκιόζης Γραμματικός” (10/8) & “Τα ογδόντα δύο εντάλματα του Καραγκιόζη” (11/8)
Ώρα έναρξης: 8:30μμ
Διάρκεια έργου: 60΄
ΑΘΗΝΑΪΚΟΣ ΘΙΑΣΟΣ ΣΚΙΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗ ΑΘΩ ΔΑΝΕΛΛΗ
«Ο Καραγκιόζης Γραμματικός» (Δευτέρα 10/8)
Μια κλασική κωμωδία στο ρεπερτόριο του Ελληνικού θεάτρου σκιών. Ο Καραγκιόζης, μετά από συνέντευξη στον Πασά, αναλαμβάνει τη θέση του γραμματέα στο εξωτερικό γραφείο του σεραγίου. Ένας-ένας καταφθάνουν οι γνωστοί τύποι από την παρέα του και οι σκηνές που θα ακολουθήσουν σκορπούν το γέλιο σε μικρούς και μεγάλους.
«Τα ογδόντα δύο εντάλματα του Καραγκιόζη» (Τρίτη 11/8)
Ο αγαπημένος ήρωας μικρών και μεγάλων βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αφού καταζητείται για διάφορα χρέη και παραπτώματα. Για να γλυτώσει, μαζί με τον αχώριστο φίλο του Χατζηαβάτη, σοφίζεται ένα απίθανο τέχνασμα. Το αποτέλεσμα είναι κωμικές σκηνές και γέλια μέχρι δακρύων !
Τρέξατε τρέξατε ! Μικροί και μεγάλοι !
Η παράστασις αρχίζει !
Εξασφαλίσατε θέσεις εγκαίρως !
Θεραπεία γέλιου με τον Καραγκιόζη !
Εγγυημένο αποτέλεσμα !
Γέλια πολλά !
Θα φάμε, θα πιούμε και νηστικοί θα κοιμηθούμε !
Ο Καραγκιόζης είναι ο ιδανικός τύπος του φτωχού Έλληνα, του τόσο φτωχού που έχει πια απαρνηθεί κάθε ιδιωτική φροντίδα κι έχει οδηγηθεί στην εύθυμη φιλοσοφική θεώρηση της ζωής. Είναι αγαθός, σκληρός καμιά φορά στα αστεία του, αλλά καλόκαρδος στο βάθος. Γεμάτος τεμπελιά και αισιοδοξία, αλλά και γεμάτος διάθεση ν’ ανακατεύεται σε όλα. Τον ενδιαφέρει κάθε τι που γίνεται γύρω του, όλους τους πειράζει και τους κοροϊδεύει και προ πάντων τον ίδιο τον εαυτό του. Το χέρι του είναι εξαιρετικά ευκίνητο και υπερβολικά μακρύ, για σκηνικούς λόγους, για να μπορεί να ξύνει την πλάτη του και το κεφάλι του ή για να χειρονομεί. Επίσης έχει συμβολική σημασία γιατί εκπροσωπεί το έξυπνο πνεύμα του. Καρπαζώνει προθυμότατα, δέρνει αλλά και δέρνεται. Είναι ευφυολόγος, ετοιμόλογος και αστείος, ποτέ όμως γελοίος. Δεν είναι ταπεινός, ούτε όταν δέρνεται. Το δέχεται κι αυτό σαν μια κακοτυχία του και σαν συνέπεια της κακοκεφαλιάς του, με την ίδια εύθυμη εγκαρτέρηση και το ίδιο ειρωνικό του κέφι…
ΑΘΩΣ ΔΑΝΕΛΛΗΣ
Ο Άθως Δανέλλης κατάγεται από την Κρήτη. Σε πολύ μικρή ηλικία γνώρισε και αγάπησε τον Καραγκιόζη δίπλα σε παλιούς δασκάλους της Τέχνης. Γρήγορα ξεκίνησε να παίζει και να μελετά το Θέατρο Σκιών. Σπούδασε δημοσιογραφία στην Αγγλία. Συνεργάστηκε με την Ε.Ρ.Α., την ελεύθερη ραδιοφωνία και τον περιοδικό Τύπο. Παρουσίασε σειρές εκπομπών με θέμα το ελληνικό και παγκόσμιο Θέατρο Σκιών, ενώ συμμετείχε σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές.
Έχει λάβει μέρος σε πολλά φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1994 έγραψε τα κείμενα και επιμελήθηκε τη θεατρική – μουσική παράσταση «Αιολικοί Άνεμοι» – αφιέρωμα στις χαμένες πατρίδες, με το μουσικό Γιώργο Τζώρτζη, σε σκηνοθεσία Γιάννη Βόγλη και σκηνικά Τάσσου Ζωγράφου. Την ίδια χρονιά στο διεθνές φεστιβάλ κλασικής κιθάρας, ανέβασε το έργο του κιθαρίστα Γιώργου Ζάμπα «Ο Καραγκιόζης δάσκαλος κιθάρας» το οποίο το 1996 παρουσίασε μαζί με άλλα έργα σε θέατρα και πανεπιστήμια της Αγγλίας στα ελληνικά και αγγλικά.
Το 1997 συμμετείχε σαν σύμβουλος και έπαιξε στην «Όπερα των Σκιών» του Νίκου Μαμαγκάκη σε σκηνοθεσία Γιάννη Σμαραγδή, η οποία παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Το 1998, με την ίδρυση του «Αρχείου Ελληνικού Θεάτρου Σκιών» ξεκίνησε μια προσπάθεια για την αποκατάσταση και αξιοποίηση των θεατρικών κειμένων και ιστορικών στοιχείων του ελληνικού Καραγκιόζη. Τον Απρίλιο του 2003 συμμετείχε στο 4ο Φεστιβάλ Ελληνικής Μουσικής και Χορού στη Νέα Υόρκη με παράσταση Θεάτρου Σκιών με τη μουσική συνοδεία της Εστουντιαδίνας Νέας Ιωνίας Βόλου. Τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου συμμετείχε στο Φεστιβάλ Berliner Märchentage: Märchen, Mythen, Mittelmeer με παραστάσεις Θεάτρου Σκιών σε βιβλιοθήκες του Βερολίνου, στο Griechische Kulturstiftung, σε Ελληνικά Σχολεία και αλλού.
Από τους ελάχιστους εναπομείναντες καραγκιοζοπαίκτες, διατηρεί από το 1990 μόνιμες σκηνές με βραδινές παραστάσεις για ενήλικο κοινό, όπου παρουσιάζει σπάνια έργα από το ξεχασμένο ρεπερτόριο του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, καθώς και δικές του πρωτότυπες δημιουργίες, κρατώντας ζωντανή την παράδοση του ελληνικού Καραγκιόζη.
Διδάσκει την τέχνη του Θεάτρου Σκιών (ιστορία και θεωρία, ύφος και μίμηση, ρόλος της μουσικής στην παράσταση, κατασκευή και ζωγραφική φιγούρας, σκηνικού και ρεκλάμας) σε σεμινάρια ανά την Ελλάδα, γράφει άρθρα και μελέτες και έχει την επιμέλεια εκδόσεων, ραδιοφωνικών εκπομπών και παραστάσεων.
Είναι αντιπρόεδρος του Πανελληνίου Σωματείου Θεάτρου Σκιών. Από το 2002 είναι μέλος του «ΚΡΑΤΗΡΑ» όπου δίνει παραστάσεις και συνεργάζεται με την ομάδα του χώρου σε κοινές παραγωγές, εργαστήρια και σεμινάρια γύρω από το θέατρο και τη μουσική, ενώ από το 2005 είναι μέλος της Δημιουργικής Ομάδας Media dell’ Arte.
Καραγκιόζης – Το μεγάλο νεοελληνικό θέατρο
Ο ελληνικός Καραγκιόζης έκανε τα πρώτα του βήματα μέσα στον 19ο αιώνα. Μόνιμες σκηνές θεάτρου σκιών δημιουργήθηκαν μετά το 1850. Από τις αρχές του 1900 καθιερώνεται ως το γνησιότερο και πιο σημαντικό λαϊκό μέσο ψυχαγωγίας. Δεκάδες τα θέατρα, κινητά και μόνιμα, σε όλη τη χώρα και οι θεατές χιλιάδες. Το ρεπερτόριο ευρύτατο: κωμωδίες, δράματα, μυθολογία, έργα ιστορικά, πατριωτικά, ερωτικά, κοινωνικά, τρόμου, επιστημονικής φαντασίας. Οι καραγκιοζοπαίχτες υπηρετούν την τέχνη τους με πάθος. Ψυχαγωγούν, ενημερώνουν και μορφώνουν το κοινό. Στις σκοτεινές ημέρες των πολέμων και των δεινών ο Καραγκιόζης αγωνίζεται στην πρώτη γραμμή και εμψυχώνει το λαό. Γύρω στο ΄50 η εξάπλωση του κινηματογράφου φέρνει τα πρώτα σύννεφα. Ο λαϊκός ήρωας αντιδρά διεκδικώντας τη θέση του. Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 οι νέοι καιροί τον γονατίζουν. Η παράδοση διαβρώνεται και κυριαρχεί η ξενομανία. Αργότερα, η παμφάγος τηλεόραση θα παρασύρει τα πάντα επιβάλλοντας τους κανόνες της. Το θέατρο σκιών συρρικνώνεται. Η τέχνη του και οι άνθρωποί της περνούν δύσκολες μέρες. Μεγαλώνουν γενιές που αγνοούν το αληθινό πρόσωπο του Καραγκιόζη και ότι ο ρόλος του στην διαμόρφωση της νεοελληνικής κοινωνίας και του πολιτισμού είναι τεράστιος. Τα τελευταία χρόνια η αναζήτηση αυθεντικών πολιτιστικών αξιών φέρνει στο φως πολλά σκεπασμένα κομμάτια της παράδοσης. Και οι λίγοι έντιμοι προς την τέχνη τους εναπομείναντες καραγκιοζοπαίχτες συνεχίζουν, για να γνωρίσουν την ιστορία τους στο κοινό που σκόρπισε. Ο κόσμος του Καραγκιόζη είναι μαγικός, η εμπειρία του μεγάλη, το ταξίδι του ατελείωτο !
«Η ως σήμερα πορεία του ελληνικού Καραγκιόζη διαρκεί περίπου δύο αιώνες. Ασκεί κριτική και καυτηριάζει τα κακώς κείμενα. Γι΄ αυτό αγαπήθηκε με πάθος από το κοινό του. Γι΄ αυτό κέρδισε την αντιπάθεια πολλών, η σκληρή του γλώσσα προκαλεί πολλές φορές δυσαρέσκεια. Από κάποια εποχή και μετά πέρασε στο περιθώριο ως γραφικός. Είναι όμως φτιαγμένος από παλιά και γερά υλικά. Σήμερα βρίσκει και πάλι τον τρόπο να χορηγεί το αντίδοτο στην τηλεοπτικοποιημένη καθημερινότητα. ΤΟ ΓΕΛΙΟ!»
Άθως Δανέλλης
Μιλώντας για την ιστορία του ελληνικού Θεάτρου Σκιών ο Άθως Δανέλλης επισημαίνει ότι «ο δικός μας, ο νεοελληνικός Καραγκιόζης, μετράει περίπου δύο αιώνες ζωής, ξεκινώντας από τις πρώτες δεκαετίες του 1800 όταν έρχεται προς τα μέρη μας. Αποκτάει κάπως πιο ελληνικά χαρακτηριστικά μετά το 1850 που παίζεται από κάποιους Έλληνες καλλιτέχνες. Στα τέλη του 1800 έρχεται σε επαφή με τον Καραγκιόζη ο Δημήτρης Σαρδόνης, ο λεγόμενος «μίμαρος», ο οποίος θεωρείται ο πατριάρχης του ελληνικού Καραγκιόζη, καθώς είναι αυτός που τον ‘καθαρίζει’ από τα χοντροκομμένα χαρακτηριστικά του και βγάζει πολλούς μαθητές, δημιουργεί τις κυριότερες φιγούρες και τα κυριότερα έργα, πολλά από τα οποία έχουν τη ρίζα τους σε έργα τούρκικα». «Το 1950 ο Καραγκιόζης αρχίζει να παίρνει την κατιούσα ‘χτυπημένος’ από τον κινηματογράφο και αργότερα την τηλεόραση. Γύρω στα 1980 κάποιοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών τον ανακαλύπτουν και αρχίζουν να ασχολούνται μαζί του, με αποτέλεσμα να έχουμε σήμερα έναν ικανό αριθμό βιβλίων επάνω στο ελληνικό Θέατρο Σκιών».
O Άθως Δανέλλης έχει δημιουργήσει με τον Μιχάλη Ιερωνυμίδη το «Αρχείο Ελληνικού Θεάτρου Σκιών», μέσω του οποίου προσπαθούν να διασώσουν τα θεατρικά κείμενα και τα ιστορικά στοιχεία του ελληνικού Καραγκιόζη. O ίδιος έχει καταγράψει περισσότερες από 350 παραστάσεις του Θεάτρου Σκιών και υπολογίζει ότι πρέπει να υπάρχουν ακόμα άλλες τόσες. «O Καραγκιόζης ανανεώνεται από μόνος του, γιατί ο Καραγκιόζης είναι σαν ένα ποτάμι, ενώ κυλά ανάμεσα στις συγκεκριμένες φόρμες που έχει, ανανεώνεται συνεχώς. Αν δεν ανανεωθεί είναι νεκρός», υπογραμμίζει ο Άθως Δανέλλης και επισημαίνει ότι «σήμερα υπάρχουν λίγοι νέοι καραγκιοζοπαίχτες οι οποίοι προσπαθούν να συντηρήσουν, να αξιοποιήσουν την τέχνη τους και να την γνωρίσουν στον κόσμο».
Επιστρέφοντας ο Άθως Δανέλλης στην Ελλάδα από την Αγγλία και τις σπουδές δημοσιογραφίας φέρνει επανάσταση στο θέατρο σκιών: από ψυχαγωγία για παιδιά ξανακάνει τον δημοφιλή χάρτινο ήρωα όπως στην πρωταρχική και φερμένη από την Τουρκία μορφή του, νυκτόβιο και για ενήλικο κοινό. Πήρε τον Καραγκιόζη του και τον έβγαλε νυχτερινή βόλτα σε μπαράκια, σε ρεμπετάδικα και σε καφενεία. Συνάντησε εκεί νεανικές παρέες που δεν είχαν γνωρίσει από κοντά τις φιγούρες του, αλλά και ανθρώπους που είχαν να πάνε χρόνια σε Θέατρο Σκιών. Διόλου δεν θεωρεί περίεργο που έχει επιλέξει και τέτοιους χώρους για να παίζει Καραγκιόζη. «Κάποτε τα καφενεία ήταν οικείος τόπος για τους καραγκιοζοπαίκτες και τις παραστάσεις τους. Το κοινό σε μαγαζιά όπως το Μπαράκι του Βασίλη ή το Cafe Assante ή το Παλιό Σπίτι είναι ζεστό και η επικοινωνία ωραία μαζί του. Ο Γιώργος Ιωάννου είχε πει πριν από μία εικοσαετία: «Σήμερα το κοινό του Καραγκιόζη είναι παιδιά και διανοούμενοι…». Ε, είναι μια πικρή αλήθεια αλλά πρέπει να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Θέλω να ζωντανέψω τη σχέση του καραγκιοζοπαίκτη με τον κόσμο…».
Τρυπώνει τον Καραγκιόζη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (με τον Ν. Μαμαγκάκη), τον ταξιδεύει εκτός ελληνικών συνόρων μέχρι την Νέα Υόρκη (με την Εστουδιαντίνα). Πάντα σατιρίζοντας ανελέητα εν μέσω κρασοκατανύξεων την επικαιρότητα, αλλά και τα διαχρονικά ανθρώπινα χούγια. «Ο Καραγκιόζης είναι καθρέφτης της νεοελληνικής πραγματικότητας», επιμένει ο Δανέλλης. «Και μάλιστα αυστηρός, γιατί δεν έχει συμπλέγματα. Σατιρίζει και τον εαυτό του. Είναι καυστικός και αντιεξουσιαστής».
Ο Αθως Δανέλλης μιλάει με πάθος για τον Καραγκιόζη και κυρίως με πάθος διόλου περιστασιακό. Η επαγγελματική ενασχόλησή του με το Θέατρο Σκιών ήλθε ύστερα από μεγάλη αναζήτηση. Σπούδασε δημοσιογραφία στο Λονδίνο, όπου παράλληλα παρακολουθούσε σεμινάρια θεάτρου, κινησιολογίας και δραματουργίας. Οταν γύρισε στην Ελλάδα κατέβηκε στην Κρήτη, από όπου κατάγεται, και δούλεψε σε ραδιοφωνικό σταθμό της ΕΡΤ όπου έκανε τα πρωινά του Σαββάτου μια εκπομπή με θέμα τον Καραγκιόζη και τίτλο «Πίσω από τον μπερντέ». Σύντομα άρχισε να δίνει παραστάσεις Καραγκιόζη ως επαγγελματίας καραγκιοζοπαίκτης.
Το 1994 με έναν φίλο του τραγουδιστή, τον Γιώργο Τζώρτζη, παρουσίασαν μια παράσταση για τη Σμύρνη με τίτλο «Αιολικοί άνεμοι». «Είχα φτιάξει έναν Καραγκιόζη μεγάλο σαν το μπόι μου, τον έπαιρνα αγκαλιά και έλεγα ένα κείμενο του Πτωχοπρόδρομου τραγουδώντας τον «μεθυσμένο» από τη φιλοσοφία του κρασοπατέρος: «Ο μέθυσος εξύπνησε, τρίβει τους οφθαλμούς του, κίτρινο είδεν ουρανό, γεμάτο πεταλούδες»».
Ένα χρόνο αργότερα δόθηκε μία ακόμη πρωτοποριακή παράσταση, βασισμένη σε μια ιδέα του Γιώργου Ζάμπα, έλληνα κιθαριστή που μένει στο Λονδίνο. «Εκείνος έφτιαξε μουσική για κλασική κιθάρα και η παράσταση ανέβηκε στο Φεστιβάλ Κλασικής Κιθάρας που έγινε στην Κέρκυρα. Παρουσίασα ένα έργο όπου ο Καραγκιόζης μαθαίνει κιθάρα στη Βεζυροπούλα! Η Φατμέ είχε έφεση, αν και ο Καραγκιόζης δεν ήξερε πού πάν’ τα τέσσερα. Συγχρόνως είχα φτιάξει και φιγούρες μεγάλων γνωστών κιθαριστών. Η παράσταση ανέβηκε επίσης τον Μάιο στην Αγγλία, σε πανεπιστήμια, κολέγια και θέατρα, με κιθαριστές τον Λεωνίδα Κανάρη και τον Βόισλαν Βοϊβάνοβιτς».
Θυμώνει όταν ακούει να λένε ότι η τέχνη του Καραγκιόζη ανήκει στο παρελθόν, ότι ένας νέος δεν μπορεί να στηρίξει το επαγγελματικό μέλλον του σε κάτι παλιό… «Ξέρεις τι απαντώ σε αυτούς; Εχω τη δύναμη να σε βάλω σε ένα χαρτόνι, να σε κόψω, να σε φέρω στο πανί και να γελάει μαζί σου ο κόσμος το βράδυ. Ο Καραγκιόζης είναι επίκαιρος, ειδάλλως δεν ζει. Είναι μεν σε καλούπια αφού γίνεται στο πανί, αλλά είναι ένα πανί ονείρου όπως λένε οι Κινέζοι, ανανεώνεται σαν το ποτάμι… Είναι ζωντανό είδος θεάτρου με τεράστιο ρεπερτόριο. Το ξέρετε ότι έχει παιχθεί «Ο Φρανκενστάιν» ή και «Ο λυκάνθρωπος»; Ακόμη και η μορφή του… σίριαλ έχει περάσει από το Θέατρο Σκιών: «Ο Διάκος», «Ο χριστιανομάχος», «Ο Κατσαντώνης» παίζονταν σε συνέχειες επί δύο βραδιές. Τι νομίζετε ότι είναι ο «Βλάχος» του Λαζόπουλου στους «Μήτσους» ή ο «Τραμπάκουλας» του Χάρρυ Κλυνν;…».
Πατάει στα χνάρια των παλιών καραγκιοζοπαιχτών μαθαίνοντας από αυτούς τη γλώσσα και τον τρόπο έκφρασης του Καραγκιόζη. Δηλώνει θαυμαστής του Μάνθου Αθηναίου, που θεωρεί δάσκαλό του: «Είναι ο καραγκιοζοπαίκτης που ζει κάθε φράση, κάθε κίνηση της φιγούρας στην παράσταση. Μου είχε πει κάποτε: «Αν δεν αγαπάς τον Καραγκιόζη, δεν θα τον παρουσιάσεις καλά». Την κουβαλάω πάντα μέσα μου αυτήν του την κουβέντα».
Η εξουσία πάντα φοβόταν τον καραγκιόζη
Με την πεποίθηση ότι ο Καραγκιόζης μπορεί να προσαρμοστεί στα σύγχρονα δεδομένα και να επιβιώσει στο μέλλον, ο εξαιρετικός καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης, παίρνει τις φιγούρες του και ταξιδεύει. Εδώ και χρόνια βγάζει τον Καραγκιόζη βόλτα σε καφενεία, ρεμπετάδικα και μπαράκια, τον ξενυχτάει σε θέατρα και συναυλιακούς χώρους, ενώ είναι ο μοναδικός που παρουσιάζει «θέατρο σκιών για ενήλικες στη νυχτερινή Αθήνα», συνοδευόμενο με κρασάκι, μεζέ και ορχήστρα, όπως παλιά. Συναντά έτσι ανθρώπους κάθε ηλικίας και με ευκολία τους πείθει πως η τέχνη του θεάτρου σκιών είναι ζωντανή και τους αφορά!
Το καλοκαίρι που μας πέρασε το μουσικό συγκρότημα «Χαϊνηδες» πραγματοποίησε ένα μουσικό ταξίδι σε ολόκληρη την Κρήτη, παρουσιάζοντας μια σπονδυλωτή παράσταση – πολυθέαμα, ένα πανηγύρι όπου ο ‘Άθως Δανέλλης σκόρπισε απλόχερα το γέλιο, καθώς έστειλε τον Καραγκιόζη με τρόπο ευρηματικό στη … Γιουροβίζιον. Εμπειρία μοναδική για τον ίδιο τόσο η συνεργασία του με το συγκρότημα όσο και η επαφή του με τον κόσμο, που έδειξε απρόσμενο ενδιαφέρον και ανταπόκριση.
Ο Καραγκιόζης είναι ένα φαινόμενο λαϊκής καλλιτεχνικής έκφρασης, ζυμωμένος με τη λαϊκή συνείδηση, γέννημα – θρέμμα της ελληνικής θυμοσοφίας. Ο Άθως Δανέλλης υποστηρίζει με πάθος ότι πρόκειται για ζωντανό είδος θεάτρου αφού αποτυπώνει πολιτικά, κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά κάθε εποχής. Ο Καραγκιόζης, η φωνή της αμφισβήτησης και της ανατροπής, προβάλλει στο μπερντέ τα κουσούρια, τις αλήθειες και τις αντιφάσεις μας, ώστε να αναγνωρίζουμε στον αυτοσαρκασμό και το υψηλής ποιότητας χιούμορ του, στοιχεία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και του εαυτού μας…
Ρένα Παπαδάκη, τεύχος 96 των ΣΤΙΓΜΩΝ